سەرکەوتنی ئۆپۆزسیۆن لە هەڵبژاردنە ناوخۆییەکانی تورکیا و کاریگەرییەکانی لەسەر کورد
ڕاپۆرتێک کە لەلایەن سەنتەری تاسك بۆ لێکۆڵینەوە ستراتیژییەکان ئامادەکراوە، ژمارە 5، ٢٠٢٤
ئۆپۆزسیۆن سەرکەوتنێکی گەورە و چاوەڕواننەکراوی لەسەر پارتی دەسەڵاتداری ئاك پارتی (دادو گه‌شه پێدان) ڕەجەب ئەردۆغان بەدەستهێناوە، ئەم سەرکەوتنە کاریگەرییەکی دوور مەودای دەبێت لەسەر نەخشەی سیاسی تورکیا پەیوەندییه ده‌ره‌كیه‌كان و پرسی کورد لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، ئەم توێژینەوەیە ڕاپرسییەکە لەو ڕووماڵانەی کە ڕۆژنامە گرنگەکانی جیهان دەیدەن و لە کۆتاییدا مامەڵە لەگەڵ ئەو سیناریۆیە ئەگەرییانەدا دەکەین کە ئەم هەڵبژاردنە لەسەر پرسی کورد دەیبێت.
وردەکاری ڕاپۆرتەكان ئه‌وه‌نیشان دەدەن لەگەڵ ئەم سەرکەوتنەدا لاپەڕەیەکی نوێ لە سیاسەتی تورکیا دەست پێده‌كاتو ئەکرام ئیمام ئۆغڵو فشار دەخاتە سەر هەڵبژاردنی پێشوەختە ئەگەر ئەوان بتوانن و ئەو دەبێتە ئەو پیاوەی کە بۆ چەند دەیەیەکی داهاتوو سەرکردایەتی سیاسەتی تورکیا دەکات. کۆدەنگی هەیە کە ئیمامئۆغڵو سەرچاوە داراییە دەوڵەمەندەکانی ئەستەنبوڵی بەکارهێناوە بۆ زیندووکردنەوەی لە سەرانسەری تورکیا. بە پێچەوانەی سەرکردەکان کە بەهۆی دوو دەیە دەسەڵاتەوە تێکچووبوون چەندین خزمەتگوزارییان بۆ هاوڵاتیانی چینی خوارەوەی تورکیا لە ئەستەنبوڵ دامەزراندبوو بەم شێوەیە چێشتخانە هەرزانەکان و شیر و خۆراک بۆ خوێندکاران , کەمتر کرێی گواستنەوە بۆ ئەو دایکانە کە منداڵیان لە تەمەنی کەمتر لە ٦ ساڵ بوو.ه.
ئەمەش لە پاشخانی سیاسەتە ئابوورییە شکستخواردووەکانی پارتی داد و گەشەپێدان کە بووە هۆی هەڵاوسانی 70% و گۆڕینی حه‌وت سەرۆک بانکی تورکیا. جگە لەوەش ئیرۆدۆگان بە شێوەیەکی سەرەکی پشتی بە گروپە ڕاستەکانی تورکیا بەستبوو و بە تەواوی پرسەکانی کوردی پشتگوێ دەخست . کوردەکان سزایان دا بە پێدانی دەنگەکانیان لە ئەستەنبوڵ به نه‌یاره‌كانی ئه‌ردۆغان له‌م هه‌ڵبژاردنه‌دت، جێگای سەرنجە کە تەنها چەند هەفتەیەک پێش هەڵبژاردن پارتی دیموکراتی لایەنگری کورد بەتایبەت ئەحمەد تورک و لەیلا زانا ئامادەبوون ئامۆژگاری هاوسۆزانەکانیان بکەن , نەک دەنگ بە ئیمامئۆغڵو بدەن ئەگەر ئەردۆغان ئامادەبێت گۆڕینی یاسای دانانی قەیوم لە شوێنی سەرۆک شاره‌وانیه‌كان، به‌ڵام ئەردۆغانە ڕەتی کردەوە و متمانەی بەوە هەبوو کە پارتی مه هه‌‌په‌ی ڕاستره‌و دەنگی پێویستی پێدەبەخشێت بۆ ئەوەی سەربکەوێت. هەرچەندە لایەنە ڕاستەکان لەم هەڵبژاردنەدا زیانێکی زۆریان بەرکەوت. بەشێکی دۆڕا ؟چونکە دەنگی ئیسلامییەکان زیاتر بۆ پارتە نوێیەکەی ئیسلامییەكان به سه‌رۆكایه‌تی فاتح نه‌جمه‌دین ئه‌ربه‌كان دامه‌زرا . ئەم پارتە ئیسلامییە نوێیە “ڕەفە نو” بە ئەگەرێکی زۆرەوە لە داهاتوودا جێگەی ئاک پارتی دەسەڵاتداری دەگرێتەوە دوای ئەوەی ئەردۆغان سیاسی بەجێدەهێڵێت.
ئێمە دەڵێین ئەم شکستەی پارتەکەی ئەردۆغان سوودی بۆ دۆزی کورد نابێت، ئه‌گەر پارتی دەسەڵاتدار هاوپەیمانییە کۆنەکانی لەگەڵ کورد زیندوو نەکاتەوە. ئەمە بۆچوونی من نییە کە به‌ڵكو بۆچوونی سۆنەر چاپاتای بەرپرسی توێژینەوەی تورکی لە واشنتۆن ئینستوت وا ده‌ڵێت . پێی وایە ئەردۆغان بە ئەگەرێکی زۆرەوە هەوڵی گۆڕینی وێنەی لاوازی خۆی دەدات لە دوای هەڵبژاردن بە دەستپێکردنی ئۆپەراسیۆنی سەربازی گەورە دژی پەکەک له‌هەرێم و باکوری ڕۆژهەڵاتی سوریا. سەردانە نزیکەکەی بۆ بەغدا سەرنجی لەسەر ئەم پرسە دەبێت و پێدەچێت گڵۆپی سەوزی لە ئێرانیش وەرگرتبێت. جگە لەوەش گەرمبوونەوەی ئەم دواییەی پەیوەندییەکانی نێوان تورکیا و ئەمریکا دوای شەڕی غەززە بە ئەگەرێکی زۆرەوە ڕەزامەندی حکومەتی ئەمریکا و گڵۆپی سەوزی بۆ داگیرکردنی قەندیل و گەیاندنی گورزی جددی لە پەیەدە لە ڕۆژئاوا به‌ڕێوه‌یه.
جگە لەوەش، به‌ئه‌گه‌رێكی زۆره‌وه بانگەوازەکانی هەڵبژاردنی پێشوەختە و ئاژاوەی سیاسی تەنها کۆنترۆڵی سوپاکە بەرز دەکاتەوە کە زۆر دژە کوردە. لە کۆتاییدا هەرچەندە لایەنگری ده‌م پارتی دەنگەکانیان لە ئەستەنبوڵ دا بە ئیمام ئۆغڵو، بەڵام ئیمام ئۆغڵو پڕوپاگه‌نه‌ده‌ی ئه‌وه ده‌كات كه وا ئه‌و ده‌نگانه‌ی به‌ده‌ستی هێناوه هی خۆیه‌تی کە کاندیدەکانیان بە جیا لە ئەستەنبوڵ بەڕێوەبردووە .له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش پارتی ده‌م نزیكه‌ی 2.5 ده‌نگی كه‌می كردووه بۆیە کورد ئۆپۆزسیۆنیان لە دژی ئەردۆغان بەرزکردۆتەوە بەبێ هیچ مامەڵەیەکی پێشوەختە لەگەڵ پارتی جه‌هه‌په سەبارەت بە پرسی کورد. مێژووی جەهەپە مێژووی ئینکاری ڕەهایە لە مافەکانی کورد.
دەنگی کورد لەم هەڵبژاردنەدا دابەش بوو لە نێوان ده‌م و پارتەکانی تری تورکیا %48ی هەبوو ئاکەپە %30ی هەبوو و دەنگەکانی دیکەش بۆ جەهەپە و پارتی ره‌فاهی نوێ و هودا پار ڕۆیشت. کورد هێشتا پێویستی بە بەرەیەکی فراوان و گەورەتر هەیە دوور لە ئایدۆلۆژیای سیاسی ڕاست و چەپ ئەگەر بەنیازی ئەوە بێت کاریگەری لەسەر داهاتووی سیاسەتی تورکیا هەبێت.